Cẩm Thạch – Jadeite và Nephrite: Đá quý lâu đời với giá trị vượt thời gian
Cẩm thạch, còn được biết đến với tên gọi Ngọc Bích (璧 - BÌ) hoặc Ngọc Phỉ Thúy (翡翠 - fěicuì), là một trong những loại đá quý có lịch sử lâu đời nhất, kéo dài hơn 7.000 năm. Tuy nhiên, chỉ đến năm 1863, các nhà khoa học mới phát hiện rằng "Cẩm thạch" thực chất bao gồm hai loại khoáng chất riêng biệt: Jadeite và Nephrite.
Đặc điểm của Nephrite và Jadeite
Jadeite Jade:
- Màu sắc: Đa dạng từ xanh lục, trắng, hồng, đỏ, đen, nâu đến tím. Màu giá trị nhất – Imperial Green Jade – chỉ có ở Jadeite.
- Độ trong suốt: Cao hơn Nephrite, với độ bóng mịn và đẹp.
- Độ cứng: 6.5 - 7.0 theo thang Mohs.
- Nguồn khai thác: Chủ yếu từ Miến Điện (Myanmar), ngoài ra còn tìm thấy ở Nga, Canada, Nhật Bản và Mỹ.
Nephrite Jade:
- Màu sắc: Xanh trung bình đến xanh đậm, xanh xám, trắng, hơi vàng hoặc đỏ nhạt.
- Độ cứng: 6.0 - 6.5 theo thang Mohs.
- Nguồn khai thác: Phổ biến tại Trung Hoa, Hàn Quốc, New Zealand, Úc, Canada, Nga và Mỹ.
Jadeite và Nephrite – So sánh giá trị
- Jadeite quý hiếm và có giá trị hơn Nephrite. Burmese Jadeite Jade khai thác tại Miến Điện được ưa chuộng nhất.
- Imperial Green Jade – màu xanh lục sống động do chromium tạo nên – được đánh giá ngang tầm với các viên ngọc lục bảo đẹp nhất (Emerald).
- Jadeite Jade thiên nhiên loại A chưa qua xử lý được xem là quý giá nhất với màu sắc tự nhiên 100%.
Cẩm Thạch trong chế tác trang sức
Cẩm thạch có độ bóng tự nhiên, không trong suốt nhưng nổi bật với vẻ láng mịn rực rỡ. Thường được chế tác theo dạng giác cắt Cabochon để làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên. Ngoài ra, cẩm thạch còn được sử dụng trong các thiết kế như vòng tay, chuỗi hạt, khắc nghệ thuật và các món trang trí độc đáo.
Mặt dây Vàng trắng 14K tượng Phật Di Lặc chạm khắc từ Cẩm thạch Nephrite thiên nhiên của AME Jewellery
Huyền thoại Cẩm thạch – Viên Ngọc bích quyền năng và biểu tượng văn hóa Á Đông
Với vẻ đẹp vượt thời gian và sức hấp dẫn đặc biệt, Cẩm thạch đã thu hút loài người suốt hàng nghìn năm. Không chỉ là một loại đá quý, cẩm thạch còn mang trong mình ý nghĩa sâu sắc về văn hóa, lịch sử và tâm linh trên khắp thế giới; đặc biệt trong văn hoá Phương Đông.
Cẩm thạch trong Triết lý Nho Giáo và Văn hóa Trung Hoa
Trong triết học Nho Giáo, cẩm thạch được ví như biểu tượng của đức hạnh, với độ sáng trong của nó tượng trưng cho thiên đường. Chữ 玉 (Yù) – nghĩa là jade (ngọc) – là một trong những chữ viết cổ nhất của Trung Hoa, có từ năm 2950 trước Công nguyên.
Ban đầu, cẩm thạch được con người yêu thích vì độ bền lý tưởng, được sử dụng để chế tác vũ khí và công cụ. Về sau, tại Trung Hoa, cẩm thạch được xem là “Viên Ngọc Hoàng Gia”, với vị trí đặc biệt trong nghệ thuật và văn hóa hoàng tộc. Cẩm thạch không chỉ xuất hiện trong các nghi lễ tôn giáo mà còn được dùng để chế tác vật phẩm cho các thành viên hoàng gia.
Nephrite và Jadeite Trong Lịch sử Trung Hoa
Tất cả Ngọc Bích truyền thống của Trung Hoa đều là nephrite, vì ở Trung Hoa có trữ lượng lớn nephrite, nhưng không có jadeite. Cũng vì vậy Ngọc Bích thường để nói đến Nephrite Jade.
Jadeite lần đầu tiên đến Trung Hoa từ Miến Điện vào thế kỷ 18. Trước khi có sự xuất hiện của jadeite, người Trung Hoa có xu hướng đánh giá cao nephrite trắng trong mờ. Nhưng Cẩm thạch Miến Điện có nhiều màu hơn, bao gồm xanh lá cây, hoa oải hương, vàng, đen và trắng.
Cẩm Thạch trong các nền văn minh khác
- Châu Mỹ tiền Columbia: Với người Maya, Aztec và Olmec, cẩm thạch được tôn kính hơn cả vàng, thể hiện quyền lực và thần thánh.
- Ai Cập Cổ Đại: Cẩm thạch được xem như biểu tượng của tình yêu, hòa bình, sự cân bằng và hoà điệu.
- Ở Châu Á, cẩm thạch được sưu tập như cổ vật giá trị.
- Châu Âu và Mỹ: Trong thời hiện đại, cẩm thạch thường được sử dụng để chế tác các hộp thuốc, tẩu thuốc lá, bát nhỏ hoặc vòng tay. Các sắc thái như trắng thuần khiết, vàng nhạt và hồng phớt được đặc biệt yêu thích, trong khi xanh lục và xanh táo có giá trị cao.
Ý nghĩa biểu tượng của Cẩm Thạch ngày nay
Cẩm thạch không chỉ là biểu tượng của vẻ đẹp và giá trị, mà còn mang ý nghĩa tâm linh và năng lượng tích cực. Nó được xem là hiện thân của:
- Đức hạnh Nho Giáo: Trinh tiết, khôn ngoan, công lý, lòng từ bi, sự khiêm nhường và can đảm.
- Sự cân bằng: Hài hòa, khuyến khích sáng tạo, linh hoạt tinh thần.
Cẩm thạch mang lại niềm vui, sức sống, và hạnh phúc. Đặc biệt, nó còn được xem như biểu tượng của sự gợi cảm nữ tính, một món quà tuyệt vời cho những ai tìm kiếm sự hài hòa giữa vẻ đẹp và tâm hồn.
Các yếu tố quyết định Chất lượng Cẩm Thạch Jadeite Jade
Hiểu giá trị của cẩm thạch không chỉ dừng lại ở độ bền hay vẻ đẹp trang sức. Để đánh giá chính xác giá trị của cẩm thạch jadeite jade – loại cẩm thạch quý hiếm nhất, cần xem xét các yếu tố quan trọng như màu sắc, độ trong suốt, kết cấu, kiểu cắt và kích thước. Những yếu tố này kết hợp tạo nên sức hấp dẫn và giá trị của loại đá quý này.
1. Màu sắc: yếu tố quan trọng nhất
Màu sắc là yếu tố quan trọng nhất quyết định giá trị của cẩm thạch jadeite. Dù thường được biết đến với màu xanh lục, jadeite thực tế có nhiều màu sắc khác nhau như tím hoa cà, đỏ, cam, vàng, nâu, trắng, đen và xám. Trong số đó, Cẩm Thạch Hoàng Tộc (Imperial Jade) – màu xanh lục ngọc bích rực rỡ, gần như trong suốt – là loại đắt giá và quý hiếm nhất.
Cẩm Thạch có dải màu rộng. Có giá trị cao nhất là màu Lục mạnh và tươi gọi là Jade Hoàng Tộc. - GIA
- Cẩm Thạch Hoàng Tộc: Màu xanh lục tinh khiết, không pha xám, có sức hút mạnh mẽ và thường được tìm thấy ở thị trường châu Á.
- Cẩm Thạch Kingfisher: Xanh lục kém rực rỡ hơn một chút so với Hoàng Tộc.
- Cẩm Thạch Táo: Màu xanh lục ánh vàng tươi sáng.
- Cẩm Thạch Tuyết Rêu: Trắng trong suốt với các vân hoặc đốm màu xanh lục.
Ngoài màu xanh lục, tím hoa cà là màu được ưa chuộng thứ hai, sau đó là các màu đen, cam, và đỏ.
2. Độ trong suốt: Yếu tố tạo nên sự rực rỡ
Độ trong suốt góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của cẩm thạch jadeite jade. Độ trong dao động từ đục hoàn toàn đến bán trong suốt, trong đó loại bán trong suốt được đánh giá cao nhất.
- Cẩm Thạch Bán Trong Suốt: Ánh sáng xuyên qua bề mặt tạo cảm giác phát sáng và làm nổi bật màu sắc.
- Cẩm Thạch Đục: Thiếu sự rực rỡ và hấp dẫn so với các loại trong suốt.
Cẩm thạch có độ trong cao thường bù đắp cho sự không đều về màu sắc, làm tăng giá trị của nó. Một số người sử dụng phương pháp đặt một lát cẩm thạch mỏng lên văn bản in để đánh giá độ trong suốt – nếu có thể đọc được chữ, cẩm thạch đó có độ trong tốt.
Đá cẩm thạch hầu hết là đục, rất ít đá là bán trong. Trong hình 3 viên bên trái thì đục, kế đó là viên trong mờ, viên ngoài cùng bên phải là trong nhất (bán trong).
Cặp vòng đeo tay cẩm thạch jadeite jade này thuộc loại cực hiếm. Cả hai có đường kính trong là 53,4 mm và dày 9,6-9,7 mm. Cặp vòng Cẩm thạch này gần như không màu và có các đốm màu lục emerald. Đặc biệt độ trong rất cao, nên được gọi là jadeite kính. Cặp vòng Cẩm thạch này đã được bán với giá USD 116.600 tại phiên đấu giá do Christie tổ chức tại Hong Kong vào tháng 11/1999. (Hình của Christie Hong Kong và Tino Hammid)
Kích thước và sự đồng đều của các vi hạt đóng vai trò quan trọng trong việc quyết định độ trong suốt của đá cẩm thạch. Các loại đá có vi hạt kích thước vừa hoặc thô thường dễ bị đục hơn, trong khi những loại có vi hạt cực nhỏ và đồng nhất lại cho độ trong suốt cao hơn. Trên thị trường, cẩm thạch có độ trong suốt vượt trội thường được gọi là "cẩm thạch kính." Về giá trị, độ trong suốt càng cao thì giá trị của cẩm thạch càng lớn.
3. Tạp chất
Tạp chất trong đá Cẩm Thạch là những thành phần không thuộc các khoáng chất chính tạo nên loại đá này, như jadeite hoặc nephrite. Mặc dù không thể nhận biết tạp chất bằng mắt thường, chúng ta có thể cảm nhận chúng qua độ trong và màu sắc của đá.
- Đá Cẩm Thạch thuần chất: Khi hàm lượng khoáng jadeite hoặc nephrite cao, đá sẽ có độ trong suốt tốt hơn và màu sắc đồng đều hơn.
- Ảnh hưởng của tạp chất: Các tạp chất màu nâu, xám hoặc đen thường làm giảm giá trị và vẻ đẹp của đá.
Để xác định một viên đá có phải là cẩm thạch không và thuộc loại jadeite hay nephrite, có thể sử dụng các phương pháp như đo tỷ trọng hoặc phổ hấp thu.
Đá cẩm thạch là đá đa khoáng, có nhiều tạp chất nên hầu hết không đều màu. Hình trên cho thấy mức độ đều màu tăng dần từ phải qua trái.
4. Kết cấu: Đặc điểm tạo nên độ mịn
Kết cấu của jadeite thể hiện qua cách các tinh thể trong đá được sắp xếp. Kết cấu mịn không chỉ cải thiện vẻ ngoài mà còn tăng độ bền của đá.
- Kết Cấu Mịn: Bề mặt nhẵn, đồng nhất, thường được gọi là cẩm thạch "mỏ cũ."
- Kết Cấu Trung Bình đến Thô: Thường có vẻ thô ráp và kém bóng bẩy hơn.
Cấu trúc tinh thể liên kết chặt chẽ của jadeite giúp nó chống lại sự vỡ nứt, làm tăng giá trị và độ bền của đá.
5. Độ rạn nứt
Độ rạn nứt trong cẩm thạch bao gồm các lỗ rỗng và khe nứt nhỏ:
- Nguyên nhân hình thành: Các vi lỗ rỗng được tạo nên bởi ranh giới giữa các vi hạt và sợi trong cấu trúc của cẩm thạch. Khe nứt có thể xuất hiện từ các lực nén tự nhiên trong quá trình hình thành đá hoặc do quá trình chế tác, va chạm khi sử dụng.
- Khe nứt tự nhiên: Những khe nứt nhỏ hình thành tự nhiên thường chứa các vật chất lấp đầy, tạo nên một dạng tạp chất có màu khác biệt so với màu đá gốc, làm đá không đồng nhất về màu sắc.
Tác động của rạn nứt:
- Các vi lỗ rỗng nhỏ thường không ảnh hưởng nhiều đến độ bền. Tuy nhiên, các khe nứt lớn có thể làm giảm độ chắc chắn của đá.
- Cẩm thạch vốn rất dai chắc, khó bị mẻ hay vỡ, nhưng nếu có khe nứt lớn, va chạm mạnh có thể khiến đá bị tách hoặc bể theo các đường nứt này. Vòng đeo tay cẩm thạch là loại dễ chịu va chạm nhất.
Xử lý và kiểm tra:
- Trong quá trình chế tác, người thợ thường dùng keo hoặc sáp để che lấp các khe nứt nhỏ, khiến người mua khó nhận biết bằng mắt thường, ngay cả khi sử dụng lúp phóng đại 10 lần.
- Chỉ với các thiết bị chuyên dụng tại phòng giám định đá quý, các chuyên gia mới có thể xác định chính xác vị trí các khe nứt nhỏ và đánh giá mức độ ảnh hưởng của chúng đối với giá trị của sản phẩm cẩm thạch.
6. Giác cắt: Tối ưu hóa vẻ đẹp của Ngọc Bích
Cách cắt và mài jadeite đóng vai trò quan trọng trong việc làm nổi bật vẻ đẹp tự nhiên của đá, đồng thời tối ưu hóa khối lượng nguyên liệu thô.
- Cabochon: Loại đá mài tròn, thường được sử dụng trong nhẫn và trang sức khác. Cabochons chất lượng cao được đánh giá qua độ đối xứng, tỷ lệ và độ dày.
- Hạt Cẩm Thạch: Được chế tác thành chuỗi hạt, yêu cầu sự đồng bộ về màu sắc, kết cấu, độ trong và kích thước.
- Vòng Tay: Được chế tác từ một khối đá jadeite duy nhất (hololith), những vòng tay này thường có giá trị cao do tổn thất khối lượng lớn khi chế tác.
Các thiết kế truyền thống như Đồng điếu (BI) hay nhẫn cẩm thạch nguyên khối cũng rất được ưa chuộng trong thị trường châu Á.
7. Kích thước và Trọng lượng: Ảnh hưởng đến giá trị
Kích thước của cẩm thạch được đo bằng milimet, với những viên lớn hơn thường có giá trị cao hơn nếu các yếu tố chất lượng khác tương đương. Đối với Cẩm Thạch Hoàng Tộc, chỉ cần một sự khác biệt nhỏ về kích thước cũng có thể làm tăng đáng kể giá trị.
Kết luận
Giá trị của cẩm thạch jadeite jade là sự tổng hòa của màu sắc, độ trong suốt, kết cấu, kiểu cắt và kích thước. Trong đó, màu xanh lục rực rỡ của Cẩm Thạch Hoàng Tộc, kết hợp với độ bán trong suốt và kết cấu mịn, luôn được coi là chuẩn mực của sự sang trọng và giá trị. Dù ở dạng vòng tay, cabochon hay chuỗi hạt, cẩm thạch luôn là một món trang sức vượt thời gian, mang đậm dấu ấn văn hóa và nghệ thuật thủ công.
Nguồn: GIA - Gemological Institute of America và Rồng Vàng Lab
